AKİDE ŞEKERİNİN OSMANLIYA DAYANAN GELENEĞİ

Osmanlı İmparatorluğu`nda ulufe günü, yeniçerilere üç aylıkları dağıtıldıktan sonra saray avlusunda bir yemek verilirdi. Bu yemek esnasında yapılan akide şekeri sunumuysa, kapıkulu askerlerinin aldıkları ücretler ve yemeklerinden memnun olduklarını gösteren sade ama ilginç bir gösteriydi. Osmanlı kararnamelerine göre sadrazam ve divanı hümayun üyeleri öncelikle askerin yemeğini tadarlar, bundan sonra kendilerine tabaklar içinde şekerler sunulurdu. Bu askerlerin bir şikâyetinin bulunmadığının, sultana bağlı olduklarının kesin kanıtıydı. Dolayısıyla şeker tabaklarının divana getirilmesi herkese bir “oh” çektirirdi. Saray helvahanesinde `mangır` (para) şeklinde yapılan bu şekerler makama göre dirhem (3.2 gr) hesabıyla sadrazama 500, diğerler vezirlere, yeniçeri ağasına 300 dirhem olarak sunulurdu.

Bu işlem bittikten sonra divan önünde “Fetih Suresi” okunurdu. Bu gelenek, akide şekerini uzun yıllar halk arasında dirlik, düzen ve huzurun simgesi yaptı.

AKİDE ŞEKERLERİNİN TARİHİMİZDEKİ YERİ VE YAPILIŞI

Akide sözcüğünün anlamı: bağlılık, birbirinden ayrılmamak. Bu sert ve türüne göre renk renk olan şekerin önemi devlet ricaline sunulmasından kaynaklanıyor. Yeniçerilerin devlete bağlılığını gösterdiği için de, bu şekere akide denmiştir. Daha sonra da İstanbul yaşamına klasik bir şekerleme çeşidi olarak girmiştir. Eskiden, kelle şekeri olarak bilinen son derece iyi kalitedeki şekerler havanda dövülüp, odun ateşinde, bakır kazanlarda eritilip, pişirilirmiş. Pişirilen şekerler ise yüksek sıcaklığa dayanabilecek mermerlere dökülürmüş. Bu mermerler üstünde soğutmaya bırakılırmış. Soğuma sırasındaysa şeker ağdasına gülsuyu, bergamut, portakal, limon, vişne gibi meyve usareleri, tarçın, gül, nane gibi aromalar ile fındık, susam gibi kuruyemişler katılarak çeşitli tat ve görünümlerde akide şekeri imal edilirmiş. Bir seferde 100 ila 250 kilo akide şekeri yapılırmış. 1 kazan 17 kilo alır, her kazan bir başka renk şeker boyasıyla doldurulmak suretiyle yine odun ateşinde kaynatılırmış. Kaynatılan şeker, taşa dökülerek karıştırılır ve tenekelere doldurulup bakkal, dükkân ve toptancılara dağıtılırmış.

ESKİ ADIYLA MEVLANA ŞEKERİNİN, AKİDE ŞEKERİNDEN AYIRAN ÖZELLİKLERİ

Peynir şekerinin diğer şekerlerden farkının, daha düşük derecede pişirilmesidir. Kazanda kaynatılan şeker, kıvama geldiğinde taşa dökülüp soğutulmaya başlanıyor. İyice soğumadan ılıklaştığında duvardaki çivilere asılarak bekletiliyor. Konunun Devamı

Anadolu, Diyar-ı Rum diye anılırken Roma toprağı olarak tanınıyordu. Romalılar şeker değil, balla uğraşıyorlardı. Yemek tariflerinde balı kullanıyorlardı. Helen etkisiyle de tatlıları çok seviyorlardı. Örneğin eski Yunanlılar, kuru üzüm, kuru meyve ve bal ile ekmeklerini tatlandırıyorlardı.

Bunlar bugünkü meyveli kek, ya da pasta niteliğinde idi. Yunanlılar, Hindistan’da İskender’in fethi ile şekerle tanıştılar. Ortaçağ Avrupa’sında şekere ‘Hint Tuzu’ denmesi, bunun bir kanıtı. Çinliler de şekeri Hintlilerden öğrenmişlerdir. Persler de şekeri Hintlilerden görmüşler.

Hindistan’da şeker kamışının keşfedilmesiyle arıların dışında bal veren bir kaynağa sahip olmuşlardı. Sonradan Araplar, şekerin ticaretini yapmış, birçok yerde de şeker rafinerileri kurmuşlar. Araplarla savaşan Haçlılar, bu tatlı yiyeceği Avrupa’ya taşımışlar.

Amerikanın keşfi ile şeker kamışı, orada yetiştirilmeye başlanmış, böylece şeker, bir zengin yiyeceği olmaktan çıkmıştır. Çünkü şeker kamışı üretimi yaygınlaşmış, şeker de herkesin tüketebileceği bir yiyecek durumuna gelmiştir.

KAYNAK : T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı    TARİH : 26.08.2007

Osmanlıca rahat ul-hulküm yani boğaz rahatlatan kelimesinden türeyen Lokum, yaklaşık 15. yüzyıldan beri Anadolu’da bilinmekle birlikte, özellikle 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaygınlaştı. Avrupa’da ise bir İngiliz gezgin aracılığıyla `Turkish Delight` adıyla 18. yüzyılda tanınmaya başlandı. Daha önceleri bal ya da pekmez ve un bileşimi ile yapılan lokumun 17. yüzyılda `Kelle şekeri` olarak bilinen rafine şeker ile özellikle nişastanın bulunup ülkeye getirilmesi sayesinde hem yapımı, hem de lezzeti değişti.